गुलाब लागवड – Rose Greenhouse Cultivation

गुलाब लागवड
हरितगृह

गुलाब लागवड -Rose Greenhouse Cultivation

जागतिक बाजारपेठेत गुलाब हे सर्वात म्हत्वाचे व्यापारी फुल म्हणून मानले जाते . युरोपात गुलाब या पिकास प्रचंड मागणी असून फुलांच्या मागणीत प्रथम क्रमांक लागतो.

तसेच भारतात बंगळुरू, पुणे, मुंबई, नाशिक, शिर्डी, कोलकाता, दिल्ली, चंदीगड व लखनौ या शहरांभोवती गुलाबाची शेती मोठ्या प्रमाणावर केली जाते.

  • हायब्रीड टी (लांब दांडा व मोठी फुले)
  • फ्लोरीबंडा (आखूड दांडा व लहान फुले) प्रकारच्या फुलांना मोठी मागणी आहे.

हरितगृहात

  • लांब दांड्याच्या (4० ते १२० सें.मी.) मोठ्या फुलांचे १३० ते १५० फुले चौ.मी. एवढे उत्पन्न

आखूड दांड्याच्या (३० ते ७०) से.मी. छोट्या फुलांचे २०० ते ३५० फुले/चौ.मी. एवढे उत्पन्न मिळते

हवामान

  • गुलाब फुलाच्या योम्य वाढीसाठी दिवसाचे कमाल तापमान २० ते २५ अंश सें.ग्रे.
  • रात्रीचे किमान तापमान १६ ते १८ अंश सें.ग्रे. पर्यंत असावे.
  • तापमान वाढत गेल्यास अधिक उत्पादन मिळते पण फुलांची प्रतवारी बिघडते.
  • पाकळ्यांची संख्या कमी होते. फुले लवकर उमलतात व फुलांचे काढणीत्तोर आयुष्य कमी होते.
  • गुलाब फुल पिकासाठी १५०० ते २५०० पीपीएम पर्यंत कार्बन- डाय-ऑक्साइड वायूची पातळी लागते
  • ४००० लक्स ते ५००० लक्स इतका सूर्यप्रकाश आवश्यक असतो
  • सापेक्ष आर्द्रतेचे प्रमाण ६० ते ७५ टक्क्यापर्यंत असावे.
  • अंशतः नियंत्रित हरितगृहामध्ये फॉगर, मिस्टरचा वापर महत्त्वाचा असतो. उन्हाळ्यात ५० टक्के पांढरे शेडनेट वापरून प्रकाशाची तीव्रता कमी करावी आणि पॉलीफिल्मवर चुन्याची फवारणी करावी.
  • हिवाळ्यात पॉलीफिल्मवरील धूळ, शेवाळ, चुना इ. धुऊन फिल्म स्वच्छ करावी जेणेकरून झाडांना पुरेसा सूर्यप्रकाश मिळेल.

जमीन

  • लागवडीसाठी शक्यतो लाल रंगाची माती अतिशय उत्तम
  • मातीचा सामू ६.५ ते ७.० पर्यंत असावा व क्षारता १MS /CM उत्तम
  • लागवडीसाठी माध्यम म्हणून लाल माती ३० टक्के, शेणखत ३० टक्के, वाळू ३० टक्के व भाताचा तूस १० टक्के या प्रमाणात वापर करावा.
  • निजंतुकीकरणासाठी फॉरमॅलीन किंवा मिथील ब्रोमाइडचा वापर करावा.
  • पाण्याचा निचरा न होणाऱ्या जमिनीमध्ये मूळकुजव्या रोगाचा प्रादुर्भाव होऊन झाड मरते.
  • हरितगृहाच्या लांबीप्रमाणे १ ते १.५ मीटर रुंदीचे, ३० सें.मी. उंचीचे गादी वाफे तयार करावेत,
  • दोन वाफ्यात ५० ते ६० सें.मी. अंतर राखावे.
  • वाफ्यावरच्या दोन ओळीमध्ये 3० ते ४५ सें.मी. व
  • दोन रोपात १५ ते २० सें.मी. अंतर राखावे, अशा पद्धतीने लागवड केल्याने प्रति चौ.मी. क्षेत्रावव साधारणतः ६ ते ९ रोपे बसतात.
  • कोकोपीटमधील गुलाब लागवडीसाठी ३० सें.मी. व्यासाची कुंडी वापरावी. २० लीटर पाणी मावण्याइतके कुंडीचे आकारमान असावे,
See also  महिला सुरक्षा ॲप भोरोक्सा विषयी माहिती - women safety app bhoroxa information in Marathi

खत व्यवस्थपान

जवळजवळ भारतातील सर्वच जमिनीत अन्नद्रव्यांची कमतरता आहे. अधिक उत्पादन मिळविण्यासाठी खतांची आवश्यकता भासते. लागवडीपूर्वी व लागवडीनंतर माती परीक्षण करून खताच्या मात्रा द्याव्यात.

कृषि महाविद्यालय, पुणे येथे झालेल्या संशोधनावरून,

  • १० किलो शेणखत + ३०:३०:२० ग्रॅम नत्रःस्फुरद:पालाश प्रति चौ.मी. क्षेत्रास द्रवरूपात लागवडीनंतर 3 आठवड्यांनी द्यावे,
  • नंतर एक महिन्याच्या अंतराने सुरुवातीला ४ महिने विद्राव्य खते ठिबक सिंचनाद्वारे पुढीलप्रमाणे द्यावीत,

नत्र, स्फुरद, पालाश, मिग. प्रतिझाड/ आठवडा

सेंद्रिय खत व्यवस्थापन : Rose Greenhouse Cultivation

लागवडीच्या वेळी निंबोळी पेंड, २०० ग्रॅम/ चौ.मी./वर्षी तसेच गांडूळ खत ५०० ग्रॅम/चौ.मी./वर्षी या प्रमाणात द्यावे.

आंतर मशागत

  • फांद्या वाकविणे (बेंडींग) : गुलाबाच्या फांद्या जमिनीलगत ४५ अंश कोनात वाकविणे यालाच गुलाबामध्ये ‘बेंडींग’ असे म्हणतात. याचा मुख्य उद्देश म्हणजे पानातील अन्नद्रव्य जोमाने वाढणाऱ्या फांद्याकडे पाठविणे हा असतो.
  • कळ्या खुडणे (डिसबडिंग) : पानांच्या बेचक्यातून वाढणाऱ्या कळ्या खुडल्यामुळे फुलदांड्याची व फुलाची गुणवत्ता सुधारते.
  • शेंडा खुडणे (टॉपिंग) : फांद्या सरळ व जोमाने वाढविणे हा उद्देश ठेवून फांदीवरील मुख्य कळी शेंड्यासह काढण्याच्या क्रियेला टॉपिंग म्हणतात.
  • डी-सकरिंग : डोळा भरल्यानंतर खुंटावर येणारे फुटवे काढण्याच्या प्रक्रियेस डी- सकरिंग म्हणतात. कोवळी फुटवे झाडातील अन्न मोठ्या प्रमाणात वापरतात. त्यामुळे ते योग्य वेळी काढून टाकणे महत्त्वाचे असते.

पेरणीची वेळ

  • रोपाची लागवड शक्यतो मे-जून महिन्यात करावी. Rose Greenhouse Cultivation

पाणी व्यवस्थपान

  • हरितगृहातील गुलाबाला ठिबक सिंचनातून पाणी दिले जाते. त्यामुळे रोपांना हवे तेवढेच पाणी देता येते.
  • लागणारे पाणी हे तापमान, आर्द्रता व सूर्यप्रकाश यावर अवलंबून असते.
  • पाण्याचा सामू ६.५ ते ७ दरम्यान असावा.
  • 600 ते 750 मि.ली. पाणी/चौ.मी./ दिवस द्यावे.
  • उष्ण व कोरड्या हवामानाच्या काळात पॉलीहाऊसमधील तापमान कमी करण्यासाठी मिस्टर्स व फॉगर यंत्रणा ठरावीक वेळेनंतर चालू करावी.

flower2

फुलांची काढणी

  • फुलांची काढणी शक्‍यतो सकाळच्या वेळी थंड वातावरणात करावी म्हणजे फुले जास्त काळ शीतगृहात ठेवावी लागत नाहीत.
  • फुलांची काढणी धारदार कात्रीने करावी.
  • कळी घट्ट असण्याच्या अवस्थेत, अर्धवट उमललेली पूर्ग रंग भरलेली आणि फुलदांडा सुमारे १५ ते २० इंच लांब असताना काढणी करावी.
See also  मराठी भाषेतील पहिला तसेच पहीली - First in Marathi language

काढणीत्तोर काळजी :फुलांची

  • फुले काढल्यानंतर १५ मिनिटात शीतगृहामध्ये न्यावीत. तेथील तापमान १० अंश सें.ग्रे. असावे व त्या ठिकाणी ती फुले १० तासापर्यंत ठेवावीत.
  • प्रिझवॅटीव्ह म्हणून पाण्यात ऐंल्युमिनियम सल्फेट टाकावे. या द्रावणात ३ तास फुले ठेवावीत व पॅकिंग हॉलचे तापमान १० अंश सें.ग्रे. च्या आसपास ठेवावे.
  • नंतर प्रतवारी करावी व प्रतवारीनंतर फुले पुन्हा याच द्रावणात किंवा क्लोरीनच्या पाण्यात ठेवावीत.
  • बादलीत ७ ते १० सें.मी. पर्यंत द्रावण असावे. या द्रावणात फुले पॅकिंग करेपर्यंत ठेवावीत.
  • जर वरील प्रिझर्वेटीव्ह उपळग्ध नसतील तर २०० लीटर पाण्यात ३ किलो साखर व ६ ग्रॅम सायट्रिक अँसिड मिसळून द्रावण तयार करावे व त्यामध्ये फुले ठेवावीत.

पॅकिंग

  • योग्य प्रतवारी केलेली फुले १० ते २० फुलांची एक जुडीयाप्रमाणे फुलांच्या जुडंया बांधाव्यात, त्यानंतर प्रत्येक जुडी पेपरमध्ये गुंडाळावी असे
  • पेपरमध्ये गुंडाळलेले बंच कोरुगेटेड बॉक्समध्ये भरावेत. बॉक्सला आतून पॉलिथिनचे लायनिंग असावे.
  • शीतगृह, प्रिकुलींग युनिट असावे. जेणेकरून बॉक्समधील गरम हवा लगेचच बाहेर काढता येईल.
  • शीतगृहातील तापमान २ अंश सें.ग्रे. पर्यंत असावे. बॉक्सचे तापमान शीतगृहाच्या तापमानाइतके होण्यास १० ते
  • १२ तास लागतात.
  • शीतगृहात ९० टक्क्याच्या आसपास आर्द्रता ठेवावी; म्हणजे फुलांचे डिहायड्रेशन होणार नाही.

उत्पादन-Rose Greenhouse Cultivation

  • अंशतः: नियंत्रित (-२) प्रकारच्या पॉली हाऊसमध्ये १५० ते. २५० फुले प्रति. चौ.मी, क्षेत्रातून तर
  • पूर्णतः नियंत्रित (-३) प्रकारच्या पॉलीहाऊस मधून ३५० ते ४०० फुले मिळतात.

Information source – Agri Department Maharashtra