RBI ने २००० रुपयांची नोट चलनातून काढून घेण्याचा निर्णय का घेतला?

भारतीय रिझर्व्ह बँकेने शुक्रवारी २,००० रुपयांच्या नोटा चलनातून काढून घेण्याची घोषणा केली आणि लोकांनी त्यांच्या ताब्यातील नोटा जमा करण्यासाठी किंवा बदलून घेण्यासाठी ३० सप्टेंबरची अंतिम मुदत निश्चित केली. २३ मे पासून डिपॉझिट किंवा एक्सचेंजची प्रक्रिया सुरू होईल.

रिझर्व्ह बँकेने सर्व बँकांना २,००० रुपयांच्या नोटा तात्काळ जारी करणे थांबवण्याचा सल्ला दिला आहे. तथापि, २,००० रुपयांची नोट काढण्याच्या तारखेनंतरही कायदेशीर निविदा राहील.

हिंदुजा ग्रुपचे अध्यक्ष एसपी हिंदुजा यांचे निधन

त्या वेळी चलनात असलेल्या रु. ५०० आणि रु. १,००० च्या नोटा कायदेशीर टेंडरचा दर्जा काढून घेतल्यानंतर अर्थव्यवस्थेची चलन आवश्यकता पूर्ण करण्यासाठी नोव्हेंबर २०१६ मध्ये रु. २,००० ची नोट सादर करण्यात आली होती. इतर मूल्यांच्या नोटा आता पुरेशा प्रमाणात उपलब्ध झाल्यामुळे ते उद्दिष्ट पूर्ण झाले आहे.

रु. २००० मूल्याच्या सुमारे ८९% नोटा मार्च २०१७ पूर्वी जारी केल्या गेल्या होत्या

RBI २,००० रुपयांची नोट सामान्यतः व्यवहारासाठी वापरली जात नसल्याचे निरीक्षण नोंदवले

३१ मार्च २०१८ रोजी चलनात असलेल्या २,००० रुपयांच्या नोटांचे एकूण मूल्य ६.७३ लाख कोटी रुपयांवरून ३१ मार्च २०१८ रोजी सर्वाधिक – ३७.३% चलनात – ३.६२ लाख कोटी रुपयांपर्यंत घसरले जे ३१ मार्च २०२३ रोजी चलनात असलेल्या नोटांच्या केवळ १०.८% होते.

RBI च्या “क्लीन नोट पॉलिसी” च्या अनुषंगाने हा निर्णय घेण्यात आला आहे. आरबीआयने यापूर्वीही अशा उपाययोजना केल्या आहेत. जानेवारी २०१४ मध्ये तत्कालीन UPA सरकारच्या काळात, RBI ने २००५ पूर्वी जारी केलेल्या सर्व नोटा टप्प्याटप्प्याने बंद करण्याची घोषणा केली होती. त्यानंतर जुन्या नोटांच्या वापरासाठी ३१ मार्च २०१४ ची अंतिम मुदत दिली होती आणि लोकांना १ एप्रिलपासून बँकांकडे जाण्याचा सल्ला दिला होता.

हा निर्णय आरबीआयच्या चलन संरचनेचे तर्कसंगतीकरण करण्यासाठी आणि कमी मूल्याच्या नोटांची उपलब्धता सुधारण्यासाठी सुरू असलेल्या प्रयत्नांचा एक भाग आहे.